DepOrtak
DepOrtak uygulamasında aç
TR
TRAkıllı Şehirler, Akıllı Tedarik Zinciri, Akıllı Lojistik
Türkiye’de şehirlerde yaşayanların oranı, T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayınlanan “Kentsel- Kırsal Nüfus Oranı” verilerine göre 1927 yılında %24 iken bu oran, TUİK tarafından yayınlanan “Adrese Dayılı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları” verilerine göre 2011 yılında %77 ve 2023 yılında %93 oldu. Dünya Bankası verisine göre ise dünya genelinde şehirleşme (urbanisation) oranı, bugün %56 iken 2050 yılında %70 olması bekleniyor.
Trafik tıkanıklığı, yolda zaman kaybı, trafik kaynaklı hava kirliliği ve gürültü gibi sorunlar nedeniyle özellikle İstanbul gibi “mega” şehirlerde yaşamak zorlaşıyor. Öte yandan şehirlerde yaşayan insanlar için zaman çok önemlidir; insanlar, bir yerden bir yere giderken vakit kaybetmek istemiyor ve ihtiyacı olan bir malı en kısa sürede temin ederek kullanmak istiyor.
Şehirlerde yaşayan milyonlarca kişi, ihtiyaçları için yiyecek, içecek ve diğer şeyleri satın alıyor; yüz binlerce kişi, ev dışında yiyecek ve içecek tüketiyor; binlerce ticari araç, yüklü veya boş hareket ediyor; binlerce kişiye binlerce koli veya paket teslim ediliyor; büyük veya küçük on binlerce ticari kuruluş arasında mal hareketi oluyor. Özetle gün içinde milyonlarca adet veya binlerce ton “mal”, ya İstanbul içinde bir yerden bir yere hareket ediyor ya da İstanbul’a dışarıdan geliyor ve bu mallar, bir yerde depolanıyor ve hatta biz, satın aldıklarımızı poşette taşıyoruz ve evimizdeki buzdolabında veya evin uygun yerinde depoluyoruz.
Akıllı şehirler, mal hareketinin olduğu her noktada Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin (BİT), akıllı sensörlerin, akıllı etiketlerin ve akıllı kameraların kullanıldığı şehirlerdir. Bunlar vasıtasıyla, şehir içindeki mal hareketi yani malların taşınması ve depolanması ile ilgili gerçek zamanlı (anlık) ve konum (adres) tabanlı trilyonlarca bayt veri elde edilebilir. Elde edilen bu veriler ile şehir içindeki mal hareketi kaynaklı sorunları (hava kirliliği, gürültü kirliliği, trafik tıkanıklığı, kaza vs.) azaltacak ve bu mal hareketini geliştirecek bilgiler üretilebilir. Bu bilgiler, insanlara daha az zorlu ve hatta daha konforlu şehirlerde yaşama imkânı sağlayabilir.
Şehirlerin “akıllı” olması sayesinde şehirde yaşayanların ihtiyacı ve isteği için gerekli olanların mallar için gerekli olan tedarik zinciri ve tedarik zincirinin hareketini sağlayan lojistik de “akıllı” olabilir. Örneğin:
- Trafik akışı ve hızı ile ilgili veriler ile ticari araçlar için rota planlaması iyileştirebilir. Böylece teslimat gecikmeleri azalır, yakıt tasarrufu sağlanır ve kaza, sıkışıklık, hava durumu vs. kaynaklı duruşlar azalır.
- Araçlar Arası İletişim (V2V) ile mal hareketini sağlayan ticari araçların kendi aralarında ve Araçtan Altyapıya İletişim (V2I) ile mal hareketini sağlayan ticari araçların güzergâh üzerindeki yol yapısı ile bilgi akışı sağlanabilir. Böylece örneğin şehir içi mal hareketleri, tam veya yarı otonom kamyonet veya kamyonlar ile yapılabilir; şehir içinde dağıtım yapanlar araçlar, uygun park alanları için rezervasyon yapabilir veya olası bakım ve onarım nedeniyle kapanan yollar hakkında bilgileri alabilir.
- Birincil, ikincil ve üçüncül ambalajlara, taşıma kaplarına ve taşıma araçlarına yerleştirilen akıllı sensörler veya akıllı etiketler ile mallar hakkında veriler elde edilebilir. Örneğin üzerinde akıllı etiket bulunan herhangi bir gıda maddesi, buzdolabına girdiği anda okunarak nihai tüketim yeri, tam zamanlı ve lokasyon bazlı belirlenebilir ve buna göre dağıtım ve depolama şekillendirilebilir. Tüketim ihtiyaçlarına göre uygun üretim planlama (ürün çeşitliği, miktar) ve envanter yönetimi yapılabilir. Öyle ki “tıklama” esaslı takip ve izlenebilirlik ile yapılacak daha doğru tahminler ile envanter tutma ve backorder ile ilgili maliyetleri, %3-%5 azaltabilir (Clickstream Data and Inventory Management: Model and Empirical Analysis, Tingliang Huang, Jan A. Van Mieghem). Şehirde yaşayan insanlara mal satan üreticiler, satıcılar, mağazalar vs. müşterilerin “satın alma” hareketine göre değil tüketicilerin “nerede ve nasıl tükettiği” ile ilgili verilere göre dağıtım ve stok konumunu tanımlayabilir ve anlık güncelleyebilir.
- Tedarik zinciri, Birincil ve ikincil ambalajlardaki akıllı etiketlerle akıllı hale getirilebilir. Örneğin satın alınan bir şişe sütün üzerindeki akıllı etiket, akıllı buzdolabına girdiği anda otomatik okunur ve sonra bu şişeden 3 bardak süt alındığında azalan miktar, buzdolabı rafında ağırlığının sensör vasıtasıyla ölçülerek sütün toptancısına, sütün üreticisine ve hatta sütün sağım yerine kadar veri akışı ile tedarik zinciri içinde bilgi paylaşımı sağlanabilir.
- Reklam ve PR çalışmaları, çok daha etkili olabilir. Örneğin satın alınan bir şişe sütün üzerindeki akıllı etiket, akıllı buzdolabına girdiği anda otomatik okunarak tüketim yerindeki gelir seviyesine göre reklam çalışmaları özelleştirilebilir. Şehirde yaşayan insanlara mal satan üreticiler, satıcılar, mağazalar vs. müşterilerin “satın alma” hareketine göre değil tüketicilerin “nerede ve nasıl tükettiği” ile ilgili verilere göre reklam ve PR çalışmalarını yapabilir.
- Tüketim verisi ile müşteri yerine tüketiciye hızlı erişimi sağlayacak olan lokal (bölgesel) lojistik çözümler üretilebilir. Örneğin tüketiciye yakın teknoloji destekli mikro depolardan bisiklet veya scooter ile dağıtım yapılabilir. Tüketicilerin değişen talepleri, yine bu mikro depolardan en kısa sürede karşılanabilir. Böylece tüketicilere daha hızlı ve daha uygun teslimatlar yapılabilir.
- Şehir içinde depolamaya uygun her yer, kısa süreli veya uzun süreli depolama amaçlı kullanılabilir.
- Tüketim verisine göre organize veya esnaf niteliğindeki küçük perakende mağazalarına tam veya yarı otonom dağıtım araçları ile gün içinde birden fazla kez ürün tedariği yapılabilir ve bunlardan büyük mağazalardaki raf eksikliği tamamlanabilir (bunların müşterisi, daha büyük mağaza olabilir).
- Malların birincil veya ikincil ambalajındaki akıllı etiketlerden mallar hakkında örneğin sıcaklık kaybı, titreşim, devrilme, hasarlanma, nem gibi veriler elde edilebilir.
- Mal hareketini yapan ticari araçlardaki akıllı etiketler sayesinde hangi aracın nerede ve hangi amaçla durduğu takip edilebilir ve eğer bu duruş, yükleme veya boşaltma için uygun yerde rezervasyonlu duruş değilse söz konusu araca ceza uygulanabilir. Uygun yer verisi, V2I teknolojisi ile sürekli güncellenebilir.
- Şehirde yaşayanlar ve şehirde yaşayan insanlara mal satan üreticiler, satıcılar, mağazalar, lojistik firmaları arasında fiziksel internet kurulabilir.
Akıllı şehirlerde insansız dijital mağazalar olabilir.
Örneğin ofiste ayakkabı siparişini xxx Dijital Mağazaya verdiniz. Düzenli güzergahınızı bilen (takip eden) Dijital Mağaza uygulaması, akşam eve dönüşte sizi yolunuzun üzerindeki en yakın Dijital Mağazaya yönlendirir. Cep telefonunuza gelen şifreniz ile insansız Dijital Mağazaya girdikten sonra cep telefonunuzda yazılı 1 numaralı teslimat noktasında sipariş numaranız yazılı kare kod okunduktan sonra AS/RS ile raftan alınan ayakkabınız, konveyör bant vasıtasıyla 3 dakika sonra 1 numaraya getirilir. Ayakkabınızı deneme odasında denerken cep telefonuna gelen “ayakkabınız için kombin olacak çantayı %25 indirimle ister misiniz?” sorusuna “evet” cevabını verirseniz Dijital Mağazayı terk etmeden önce 3 dakika içinde çantayı uygun teslimat noktasından alabilirsiniz ve kesin ödemeyi yaparsınız. Bunlar, bugünün teknolojisi ile mümkün.
Gelecekte lojistik, akıllı şehirler içinde yapılan akıllı lojistik olarak önem kazanacaktır. “Akıllı” şehir olabilmek için veriler, düzenli toplanmalı, bunlardan anlamlı bilgiler üretilmeli ve bu bilgiler, ilgili kişiler tarafından kullanılabilmelidir.
Kim bilir! Şehirler, Leonardo da Vinci’nin “ideal” şehri gibi olabilir.